Odma, to system odpowietrzania skrzyni korbowej, jest istotnym elementem każdego silnika – zarówno benzynowego, jak i diesla. Jej zadaniem jest odprowadzanie gazów, które zbierają się w skrzyni korbowej silnika, zapobiegając tym samym nadmiernemu ciśnieniu oraz mieszaniu się tych gazów z olejem. Jest w zasadzie regulatorem ciśnienia w skrzyni korbowej silnika. Regularna kontrola odmy to podstawa, aby uniknąć poważnych usterek i awarii silnika oraz zapewnić jego długą żywotność.  

Kiedy odma nie działa prawidłowo,

mogą wystąpić różne problemy, niedomagania i przekłamania związane z nadmiernym ciśnieniem, zanieczyszczeniem oleju, oraz zaburzenia w przepływie powietrza w dolocie. Za wysokie ciśnienie wewnątrz skrzyni korbowej może prowadzić do wycieków oleju przez uszczelki i simeringi. W pierwszej kolejności przy pokrywie zaworów, korku wlewu oleju i bagnecie oraz na uszczelnieniu wału korbowego przy skrzyni biegów. 

Dlaczego olej przedostaje się do układu dolotowego? 

Zaznaczamy, że olej w układzie dolotowym może się znaleźć także z innych powodów. Ale dziś omawiamy odmę. Gdy nie działa prawidłowo, olej z gromadzących się gazów może przedostać się do układu dolotowego. Tam osadza się w przewodach dolotowych, na zaworach oraz w turbosprężarce, jeśli jest. Po jakimś czasie, przez działanie wysokich temperatur zamienia się w bardzo twardy, ale i kruchy!!! nagar.  Dodatkowo na już utworzonym nagarze dużo łatwiej zbierają się kolejne warstwy oleju, który znowu się smaży w dolotach. Teraz wyobraźmy sobie, że niewielki kawałek takiego nagaru odłamie się i wpadnie do turba lub do głowicy pod zawór…  Ponadto, stopniowo zmienia się temperatura, ilość i prędkość przepływającego powietrza do silnika. By ten mógł dalej pracować, komputer zmienia mu parametry pracy np.: czasy wtrysków, zapłonu, doładowania itd. Gdy już dojdzie do granicznych wartości zdarza się, że silnik może mieć problemy z pracą na biegu jałowym, falowanie obrotów i spadki mocy. Często może to byc diagnozowane jako usterki podciśnienia, silnika krokowego itp. Nie każdy kierowca ma szansę wyczuć te objawy, jeśli w ogóle wystąpią. Czasem nie odczuwamy prawie żadnej zmiany w użytkowaniu auta i mamy złudne wrażenie, że wszystko jest ok!  

 A to nie będzie trwać wiecznie. Wtryski, pracujące w granicznych wartościach długo nie wytrzymają. Ich wymiana/regeneracja tylko na “chwilę” załatwi sprawę. To samo tyczy się np. turbiny. Olej z niedrożnej odmy zacznie także osadzać się na jej łopatkach i w przewodach olejowych a to jest dla turbiny wyrok śmierci. 

A to nie koniec dramatu. 

Zatykanie się zaworu EGR 

Wzrost ilości oleju i sadzy w układzie dolotowym prowadzi do zanieczyszczenia zaworu EGR, który odpowiada za recyrkulację spalin. A trzeba wspomnieć, że we współczesnych samochodach systemy recyrkulacji spalin są bardzo, bardzo skomplikowane. Gdy taki zawór zostaje zatkany lub będzie się zacinał przez osady, przestaje działać prawidłowo, co jeszcze bardziej pogarsza sytuację szczególnie w silnikach diesla. EGR ściśle powiązany jest filtrem cząstek stałych i z katalizatorem. Zdarza się, że niepoprawne działanie filtra i /lub katalizatora to właśnie skutek anie samoistna awaria. 

Zwróćcie uwagę, ile podzespołów może ulec uszkodzeniu lub przyspieszonemu zużyciu zanim na desce pojawi się kontrolka “Check Engine”.  

Należy też wspomnieć o … 

Przyspieszonym zużyciu oleju silnikowego. 

Odma pomaga regulować ilość gazów przedostających się do oleju. Przy jej niewłaściwej pracy więcej gazów miesza się z olejem, powodując jego szybsze zużycie i utratę właściwości smarujących, które są kluczowe dla silnika. A to już krok do bardzo poważnej awarii, remontu generalnego lub konieczności wymiany silnika. 

Osady i wilgoć w skrzyni korbowej 

Wadliwa odma może powodować gromadzenie się wilgoci i osadów w skrzyni korbowej. Te osady mogą przekształcić się w białą, mleczną substancję widoczną na korku wlewu oleju, zwłaszcza przy częstych i krótkich przejazdach w mieście. Tego rodzaju osady przyspieszają degradację oleju i mogą prowadzić do korozji wewnętrznych elementów silnika. 

Podsumowywując 

Na początku zadaliśmy pytanie, dlaczego kontrolowanie odmy w samochodzie jest tak ważne? Mamy nadzieję, że odpowiedź jest aż nadto dosadna. Profilaktyczna wymiana odmy, choć nie jest tania, może uchronić Cię przed dużymi problemami i kosztami! Dobrze funkcjonująca odma wspiera właściwe odpowietrzanie silnika, zapewnia oszczędność oleju, mniejsze zużycie elementów osprzętu i efektywniejszą pracę jednostki napędowej. A leczenie skutków nie pomoże i będzie tylko “odroczką”.  

Jak często kontrolować odmę w samochodzie? 

Regularna kontrola odmy to klucz do uniknięcia poważnych problemów z silnikiem i zwiększenia jego trwałości. Opisywaliśmy już co się dzieje, gdy odma przestaje poprawnie działać. TU LINK do tego artykułu. 

Optymalny interwał kontroli zależy od typu silnika, ale ogólna zasada jest taka, aby sprawdzać odmę co 20 000 – 30 000 kilometrów lub przynajmniej raz na rok. A jeśli nasze auto jest starsze to nawet częściej. Na przykład przy każdej wymianie oleju?   

Dla silników diesla, które są bardzo wrażliwe na niedomagania odmy, warto robić to nawet częściej – co 15 000 – 20 000 kilometrów, zwłaszcza jeśli używamy samochodu w ciężkich warunkach (jazda miejska, częste uruchamianie silnika, czy długie czas pracy na biegu jałowym, gdy codziennie stoimy w korkach). 

W dzisiejszych autach, bardzo często, odma zintegrowana jest z pokrywą zaworów i jest nierozbieralna. Ale, na szczęście, równie często jeszcze spotyka się odmę jako osobną część zamontowaną przy pokrywie zaworów lub z boku silnika. Jej wymiana to niestety niemały koszt, ale z drugiej strony to raptem ułamek możliwych kosztów w razie awarii silnika spowodowanej jej niesprawnością. Niezależnie od tego, czy jeździsz dieslem, czy benzyną, profilaktyczna kontrola to sposób na oszczędność czasu i później pieniędzy a przy okazji zapewnisz swojemu silnikowi optymalną pracę i wydłużysz jego żywotność. Wystarczy wspomnieć o tym podczas wizyty w serwisie lub zrobisz to sam! 

Jak skontrolować odmę samodzielnie? Krok po kroku 

Oczywiście służymy poradą/inspiracją jak to zrobić samodzielnie. Nie jest to bardzo skomplikowane. Potrzebne będą podstawowe narzędzia, dobre chęci i odrobinę wiedzy technicznej. Wiedzę najlepiej zdobyć z serwisówki Twojego auta. W niej powinna być wyraźnie zobrazowana lub opisana. Samochodów i wersji silnikowych jest cała masa i nie sposób opisać sczegółowo każdego z nich, dlatego będzie Ci ona bardzo przydatna teraz i przy okazji innych napraw Twojego auta.

1. Zlokalizuj odmę 

Odma znajduje się zazwyczaj w okolicach pokrywy zaworowej lub bloku silnika i jest połączona z układem dolotowym silnika za pomocą wężyka. W niektórych modelach silników, szczególnie diesla, może być trudniej dostępna, ale zwykle można ją zidentyfikować, szukając przewodów wychodzących z pokrywy zaworów i/lub tych które łączą się z kanałem dolotowym. Będą mniej więcej na grubość kciuka.  

2. Sprawdź stan węży i połączeń 

Sprawdź, czy węże odmy nie są zaolejone, popękane i/lub ze śladami przetarcia, połączenia są szczelne i dobrze zamocowane. Nieszczelności powodują zasysanie do silnika (i/lub innych podzespołów) potocznie mówiąc, “lewego powietrza”, o którym “nie wie” komputer i w konsekwencji będzie źle sterował jego pracą.  Podciśnienie też może źle działać w takiej sytuacji.

3. Sprawdź drożność odmy 

Zdejmij wąż odmy i sprawdź, czy nie ma w nim zanieczyszczeń, oleju lub osadów. Nie spodziewaj się, że będzie idealnie czysty ale nie powinno tam być dużo oleju. Przy uruchomionym silniku, przyłóż palec do końcówki i postaraj się wyczuć, lekki przepływ gazów. Jeśli przepływ jest zbyt mocny lub znikomy to coś może być nie tak z odmą. 

Jeśli silnik pływa na wolnych obrotach, zdejmij wężyk odma <–> dolot i zatkaj palcem wlot do kanału dolotowego. Jeśli obroty sią uspokoją można podejrzewać odmę o nieszczelność. Podobnie, gdy odma jest osobną częścią, w trakcie pracy silnika możne docisnąć obudowę membrany (okrągły plastikowy dekielek) i na chwilę uszczelnić membranę. Obroty powinny się uspokoić. Ten sposób zadziała, jeśli membrana ma mały przedmuch.  

4. Sprawdź stan zaworu odmy (jeśli jest zamontowany) 

W niektórych autach odma wyposażona jest w zawór odpowietrzający. Możesz go wyjąć/wykręcić. Obejrzyj czy jest w miarę czysty czy zalepiony osadami. Można spróbować go doraźnie doczyścić, ale lepiej już go zamówić i na spokojnie wymienić.  

5. Zajrzyj kamerką inspekcyjną do dolotu. 

Jeśli tylko masz możliwość skorzystania z takiej kamerki, odłącz w najłatwiejszym miejscu rurę dolotu i obejrzyj jej ścianki od wewnątrz. Jeśli są pokryte grubą warstwą oleju/osadu to sytuacja jest poważna. Nagar i osady bardzo lubią zbierać się na metalowych częściach kolektora dolotowego i dalej w głowicy. Koniecznie zajrzyj tam też. Nagar mógł już unieruchomić klapy wirowe w kolektorze i rozgościć się w głowicy.  

Warto, jeśli to możliwe, obejrzeć doloty przed zakupem auta. 

6. Sprawdź, czy jest ciśnienie w skrzyni korbowej silnika. 

Po skończonej jeździe, zwróć uwagę czy coś syczy spod bagnetu lub czy słychać syk podczas odkręcania korka wlewu oleju. Wszelkie tego typu dźwięki będą świadczyć o zbyt wysokim ciśnieniu w skrzyni korbowej. 

Jak czyść odmę? 

Regularnie, jeśli jest rozbieralna. Jeśli tylko możesz zdemontować i rozebrać odmę, zwróć uwagę na: obecność osadów, wszelkie ślady pęknięć, przetarć i tym podobnych śladów na membranie oraz nieszczelności – szczególnie w miejscach, gdzie jest uszczelniana. Do czyszczenia zaleca się używania specjalnych środków do czyszczenia układu dolotowego ewentualnie benzyną ekstrakcyjną. Warto byś to robił ostrożnie, aby nie uszkodzić delikatnych elementów. W przypadku wymiany zaworka, membrany lub jej części zalecane jest używanie oryginalnych części. Zamienniki często nie trzymają parametrów. A jako nowe części – pominiesz je w ewentualnej dalszej diagnozie, lub będziesz jęździć nieswiadomy, że coś może groźnego dziać się z Twoim autem.  

Kiedy konieczna jest wizyta u mechanika? 

Przy przebiegach co około 150 000 km, kosztownym, ale bardzo dobrym pomysłem dla naszego samochodu jest profilaktyczne czyszczenie dolotów, EGRu i układu recyrkulacji spalin. Taka usługa w warsztacie może kosztować dość drogo (szczególnie jeśli wymieniane będą niektóre elementy) ale prawdopodobnie uchroni nas to przed olbrzymimi kosztami remontu generalnego silnika i/lub osprzętu. Warto rozważyć to szczególnie po zakupie auta z takim, większym lub nieznanym przebiegiem. 

Wtryski i układ zasilania też można wyczyścić w warunkach warsztatowych specjalnymi płukankami. Podłącza się pojemnik z takim środkiem do silnika tworząc krótki obieg, pomijając zbiornik paliwa i cały układ paliwowy. Silnik pracuje wtedy tylko na środku czyszczącym ok 20-30 min. W ten sposób często udaje się uratować wtryski. Kolejnym elementem, który jest profilaktycznie do wymiany są podkładki uszczelniające wtryski. Z czasem i z kolejnymi kilometrami ugniatają się. Wtedy dochodzi do przedmuchów, które zapiekaja wtryski w gniazdach. To bardzo utrudnia lub uniemożliwia ich wyjęcie, przynajmniej w jednym kawałku.

Jeśli zauważysz większe wycieki oleju, białe lub niebieskie dymienie z wydechu, nierówną pracę silnika lub wzrost zużycia oleju, warto zasięgnąć opinii mechanika. Te objawy mogą świadczyć o poważniejszych problemach z odmą ale nie tylko z odmą. Wymagają profesjonalnej diagnozy i naprawy. 

 Większość silników to dobre konstrukcje, niestety narzucane im normy czystości spalin są dla nich, z czasem, zabójcze. Możemy uchylić wyrok odpowiednio dbając o silnik i osprzęt. Niestety, my wszyscy, nie możemy już ślepo wierzyć instrukcjom użytkownika samochodu czy zaleceniom ASO – przynajmniej jeśli chodzi o interwały przegladów i skąpej ilości czynności serwisowych. Posłuchaj doświadczonych i uczciwych (!!!) mechaników, sprawdź w serwisówce (po oznaczeniach, potem w internecie) kto jest producentem Twojego silnika i skrzyni i jakie interwały zaleca.

Jeśli myślisz o zakupie auta używanego – sprawdzenie odmy może wiele powiedzieć o stanie technicznym silnika. Przy okazji proponujemy zapoznanie się z artykułem o rodzajach skrzyń biegów. Informacje w nim zawarte mogą być pomocne przy podejmowaniu tak ważnej decyzji.

Jeśli potrzebujesz części lub akcesoriów do swojego auta – sprawdż te linki:

Życzymy długich kilometrów bezawaryjnej jazdy i szerokiej drogi!